Con cá liệt dầu

Tôi thấy văn hóa ẩm thực, thật là đa dạng và phong phú. Mỗi vùng miền có những sở thích khác nhau. Có những món, nơi đó gọi là đặc sản nhưng đối với vùng khác, món ấy lại là quái dị, ăn không được hay ăn không ngon.
Tôi đã được ăn con cá kềnh ở vùng đầm Chuồng, Huế. Nơi đây họ đánh giá trị cao về con cá này. Cũng cùng loại cá, nhưng chúng lại ở vùng Phan Thiết hay Nha Trang, chúng có giá trị thất hơn con cá kềnh xứ Huế tới 4-5 lần. Tôi ăn, tôi thấy con cá nào cũng ngon hết. Tôi không đủ khả năng phân biệt về sự khác biệt này. Có thể, thời gian ở Huế của tôi không lâu, tôi chưa am hiểu, lý do gì mà người dân vùng này, họ lại đánh giá trị con cá kềnh đầm Chuồng cao đến thế?
Như vùng Phan Thiết, có một loại cá có cái tên là liệt dầu, một loại cá khá quý hiếm, mà chỉ dân địa phương mới biết thôi. Cũng nhờ tôi ở Mũi Né khá lâu, nên tôi mới thấu hiểu, tại sao người dân ở đây, họ lại chuộng con cá này đến thế.

Loại cá này chỉ xuất hiện vào dịp cuối năm, chúng đi từng đàn và quay quẩn chỉ xung quanh những vùng gành đá. Chính vì thế mà người ngư dân khó có thể bắt chúng bằng dụng cụ lưới. Muốn bắt chúng, người ngư dân chỉ có cách đứng trên những gành đá, vừa trơn trượt vừa sắt bén đế câu chúng. 

Cần câu để câu chúng là cần chói, kéo dài ra tới 6-7 mét. Thường một dây câu được tóm 4 lưỡi câu nhỏ. Câu chúng nhậy nhất là dùng tép sông, bóc vỏ và ngắt từng miếng nhỏ. Để dành được điểm đứng mà người đi câu, cho là nhiều cá, người đó phải tranh thủ dành vị trí đấy từ lúc hừng đông.
Sự kiện này tôi đã từng trải qua. Tôi đã từng 2 lần vượt qua một vách núi thẳng đứng, tại khu vực phía sau Hòn Rơm. Con đường mòn, khúc nguy hiểm này chỉ dài khoảng 10 mét, nhưng bề rộng chỉ khoảng gan tay thôi. Vừa đi mà 2 chân cứ như là gõ lóc cóc vào nhau, nhìn xuống vực thẩm thì cũng thấy được xác chết của một chú dê. Đấy chỉ 10 thước thôi, cách biệt một vùng sẽ câu được nhiều cá liệt dầu, đã khiến nhiều kẻ liều mạng phải vượt qua và cũng chính nơi đấy, lấy đi linh hồn của một kẻ liều mạng, cũng vì mê câu con cá liệt dầu.
Con cá đấy chỉ to bằng 2-3 ngón tay, mình dẹp và tròn, nhưng thịt căng ú nụ. Hình thù gần giống con cá chỉ vàng đấy. Chúng có màu trắng bạc, không có vảy, da rất trơn. Da chúng như được bao bọc bởi một một lớp mỡ heo, nên chắc vì thế mà người ta gọi chúng là cá liệt dầu. Tôi nghe nói dòng họ của cá liệt cũng có vài loại. Những loại liệt kia thì thuộc loại rẻ tiền thôi. Có một loại tên là cá liệt nhớt, tôi nghĩ đó là loại khác.

Thường khi mới câu chúng về, bỏ chúng lên lò than nướng là ngon nhất. Mỡ của chúng chảy ra chạm vào than nóng, làm lò than cứ bốc lửa lên phừng phực. Mùi mỡ cháy tỏa ra thơm phức, chẳng khác gì mà đang nướng thịt heo đấy. Ngồi đợi chờ tùng con cá chín vàng được gắp lên dĩa, là bụng tôi đã sôi lên sùng sục. Ối giời ơi, cái cảm giác gắp lấy miếng cá, mà mình đã mạo hiểm tham gia câu được, ôi ngon làm sao đấy. Chỉ cần chấm thêm với nước mắm chanh ớt và ăn cùng với cơm trắng. Tôi quên luôn sự mạo hiểm sáng nay và ngày mai, tôi sẵn sàng đi câu tiếp.
Nói chơi thế thôi, tôi thấy con cá ấy ngon thật, nhưng sau 2 lần vượt qua con đường mòn rung rợn kia và 2 lần ôm phao lội qua Hòn Nghề để câu chúng. Tôi thấy sự mạo hiểm này phải trả giá hơi cao đấy, nên tôi không đi câu loại cá này nữa. May mắn cho tôi, anh bạn thân của tôi lại rất thích câu con cá này. Tuy bán được giá, nhưng anh ấy luôn giữ lại để chia sẻ với những người thân và bạn bè cùng ăn.
Khoảng tháng 9, khi mùa gió bắc bắt đầu thổi, thì loại cá này xuất hiện. Vào mùa gió Bắc, sóng rất lớn, tuy là trời êm gió, nhưng những ngọn sóng đánh thẳng vào gành ầm ầm. Đi câu chúng, nếu không bị sóng đánh ngã xuống gành đá, thì cũng bị sóng đánh phủ ướt như chuột lột.
Ngay cả tại chợ Phan Thiết, hiếm có khi nào bạn có thể gặp được loại cá này. Nếu bạn may mắn gặp chúng, bạn đừng nên lưỡng lự nhé. Đôi khi chúng lên tới 200 nghìn một cân đấy.

Ngoài món nướng ra, tôi được thưởng thức được món kho và nấu ngót. 
2 tấm hình câu ngoài biển là mượn của a Lộc AnHà.